Opvolging binnen het familie­bedrijf

‘Kies de weg van de meeste weerstand’ Dat was het advies van Carola en Liane de Ruijter van het bedrijf Succesvolle Opvolging. Zij adviseren familie­bedrijven bij de overdracht aan de nieuwe generatie en begeleiden families bij de ‘zachte kant’ van opvolging en deze kant kan soms behoorlijk ‘hard’ zijn. Korfbalvereniging Roda uit Westzaan organiseerde voor de vierde keer een Ondernemers­bijeenkomst voor haar sponsors, leden van Bedrijvencontact Westzaan en geïnteresseerde relaties van de Rabobank. Uit de interactie met de dertig onder­nemers bleek dat de bijeenkomst een schot in de roos was.

Opvolging binnen het familiebedrijf is één van de gevaarlijkste momenten voor het bedrijf en de familie. Als een hete aardappel schuift een groot deel van de directeuren in het familiebedrijf opvolging voor zich uit. Het is het moment waarop familie en bedrijf nog dichter bij elkaar komen, er moeten zaken uitgesproken worden en daar kijkt een terugtredende directeur vaak als een berg tegenop. Emoties en rationaliteit wisselen elkaar af. Waarom gaat het zo vaak mis bij de overdracht van familiebedrijven? Gebrekkige communicatie, botsende belangen, onuitgesproken emoties, de overdragende partij geeft de touwtjes niet uit handen, de nieuwe generatie wordt rentmeester. Voor een opvolgingsproces moet je de tijd nemen, bijtijds om de tafel gaan zitten en alle betrokken familieleden moeten in staat worden gesteld hun belangen, verwachtingen en drijfveren op t afel te leggen. Het opvolgings­proces binnen de familie is een zeer delicaat traject waar het is te adviseren, naast de inhoudelijke adviseur (accountant, fiscalist), een neutrale partner zonder belangen erbij te betrekken juist om de familieband niet te verspelen. Want opvolging gaat niet over ‘harde cijfers’, maar over ‘psycho­logie’, volgens de zussen De Ruijter. Op een vraag van een van de aanwezigen of de ‘koude kant’ hier ook nog een rol in speelt. Het antwoord: ‘Wat denkt u…?’

Wat is mijn bedrijf waard?

En als de overdragende en over­nemende partij(en) op één lijn zitten moeten er basisafspraken worden gemaakt om latere teleurstellingen en onduidelijkheden te voorkomen door ‘een letter of intend’ op te stellen, volgens Maarten Arts van Crowe Foederer, accountants en belastingadviseurs, met een kantoor in Oostzaan. Andere vragen die hij beantwoordde: wat is de onder­neming waard? Welke ondernemersstructuur kiezen we? Welke fiscale faciliteiten biedt de overheid? Er bestaat geen unieke waarde van het bedrijf. Wel is de meest gangbare de toekomstige kas­stromen. Maar met welke factor vermenigvuldig je die dan? Is het bedrijf afhankelijk van enkele afnemers? Is het bedrijf persoons­gebonden? Is er een stabiele kasstroom? Dat alles bepaalt de vermenigvuldigingsfactor van de potentiele kasstromen. Als de verkoopwaarde bepaald is, gaat het vervolgens om de wijze van overdracht. Worden alleen bepaalde bezittingen en schulden over­genomen of het hele bedrijf? Afhankelijk van de overdracht kan er sprake zijn van boekwinst of stakingswinst. De belastingclaim hierover kun je uitstellen en overdragen aan de kopende partij. Maar uitstel is geen afstel.

Bedrijfsopvolging regelingen (BOR)

De overheid faciliteert wel met gunstige fiscale regelingen om de overdracht (van alleen het onder­nemingsvermogen!) binnen de familie mogelijk te maken, zogenaamde bedrijfsopvolging rege­lingen (BOR). Voorwaarde is dat de kinderen minimaal drie jaar meegewerkt hebben in het bedrijf en het bedrijf nog ten minste vijf jaar voortgezet wordt. Een praktijkvoorbeeld: drie kinderen waarvan één het bedrijf zal voortzetten. De twee andere kinderen kunnen dan, onder voorwaarden, ook profiteren van gunstige schenkingsregelingen, terwijl ze niet in het bedrijf hoeven te werken. De twee uittreders hebben wel een economisch belang in het bedrijf via hun vennootschap maar de zeggenschap zit via gecertificeerde aandelen bij het kind dat daadwerkelijk het bedrijf overneemt. Geen alledaagse kost, maar het is belangrijk te weten als ondernemer dat deze faciliteiten bestaan en dat je hier een professionele accountant of belastingadviseur bij moet inschakelen! En vergeet als nieuwe generatie opvolgers niet de medewerkers van het bedrijf op een passend moment goed te informeren over de overdracht. De opvolgers moeten het vertrouwen verdienen. Ook wees Maarten Arts nog even op een paar voor de hand liggende zaken die vaak niet geregeld zijn. Wat te doen bij arbeidsongeschiktheid? Wat is er geregeld bij wilsonbekwaamheid (is er een levenstestament)? Situaties die gelukkig niet zo vaak voor­komen, maar als er niets geregeld is moet je bij wilsonbekwaamheid voor iedere beslissing naar de Kantonrechter! Geen aanlokkelijk perspectief.